Wartość i ocena diamentów.
Najważniejszymi czynnikami, od których zależy wartość i cena diamentu są: barwa, czystość (bezbłędność), jakość szlifu i wielkość.
Wielkość diamentów. Kryształy diamentu mają różną wielkość — mogą być one bardzo małe aż do kilku centymetrów średnicy. Duże diamenty stanowią tylko mały odsetek znajdowanych kamieni; przeważnie występują drobne kryształy i ich okruchy. Diament największy z dotychczas znalezionych, znany pod nazwą Cullinan, był wielkości pięści; pierwotnie był on prawdopodobnie jeszcze większy, ponieważ z jednej strony był ograniczony płaszczyzną łupliwości.
Masa, a zatem i wielkość diamentów, podobnie jak i innych Kamieni szlachetnych, określana jest w karatach. Dawniejsza nazwa arabska kirat pochodzi od greckiego keration — nasienie drzewa świętojańskiego (Ceratonia siliqua). Rzymianie nazywali chleb świętojański Siliqua graeca, a rzymskie określenie masy kamieni szlachetnych nosiło nazwę Siliqua. Według innych przypuszczeń nazwa karata pochodzi od nasion drzewa koralowego Erythrina corallodendron, zwanego kuara, rosnącego w Indiach i Afryce. Przeciętną masę tych nasion wynoszącą około 0,2 g, przyjęto za podstawę miary masy kamieni szlachetnych. Masa 1 karata w różnych krajach i ośrodkach handlowych była rozmaita, najczęściej wynosiła ona 0,205 g. Powstałe wskutek tego trudności i nieporozumienia usunięto dopiero przez wprowadzenie w 1913 r. jednolitego karata o masie 0,2 g, zwanego karatem metrycznym. Dawniej karat ten określano skrótem ct, mtc; obecnie — kr. W międzynarodowym układzie jednostek SJ nie ma karata jako jednostki masy kamieni szlachetnych. Masę tę według układu SI mierzy się w gramach (1 kr = 0,2 g, lg = 5 kr).
Karat dzieli się obecnie na części dziesiętne i setne. Dawniej stosowano podział na części: 1/2, 1/4, 1/8, 1/16, 1/32, 1/64. Stosowany był również podział na grany (1 karat = 4 grany). We Florencji jak jednostki masy używano uncji równej 144 karatom. Używaną również miarą były punkty (points); jednostka ta równała się 0,01 kr. Pojęcia karata, używanego jako jednostki masy diamentów i innych kamieni szlachetnych, a niekiedy także i pereł, nie należy mylić z karatami określającymi stopień zawartości czystego złota w stopach, Czyste złoto określa się jako złoto 24-karatowe, stop o zawartości 50% złota — złoto 12-karatowe, a zawierający tylko 15% złota — jako złoto 6-karatowej. Stąd złoto 18-karatowe ma 75% zawartości złota, czyli próbę 750/1000, a złoto 14-karatowe próbę 583/1000, niekiedy 585/1000.
Wielkość diamentów mierzy się specjalnymi miarkami — karatomierzami.
Niezależnie od sytuacji na rynkach światowych oceny wartości kamieni, zwłaszcza dużych, mogą nieraz znacznie się różnić, nie ma bowiem ściśle ustalonych zasad i reguł w tym zakresu Wyróżnia się kamienie pierwszej wody, tj. bezbarwne i wolne o błędów, czyli nie zawierające wrostków i spękań, kamienie drugiej wody, które również są bezbarwne i zawierają tylko niewielkie błędy lub są bardzo słabo zabarwione, lecz nie zawierają błędów, i wreszcie kamienie trzeciej wody — bezbarwne, z większy mi błędami lub o wyraźnym zabarwieniu.
Zabarwienie — z wyjątkiem odcienia bladoniebieskiego – obniża na ogół wartość diamentu. Jednak rzadko spotykane wy raźnie zabarwione diamenty osiągają cenę znacznie wyższą od bezbarwnych. W tych przypadkach ocena zależy szczególnie od indywidualnego zdania znawcy brylantów, a dwa oszacowania mogą się znacznie różnić.
Często spotykane błędy polegają na zawartości wrostków i obecności spękań. Błędy widoczne gołym okiem zasadniczo wpływają na wartość kamienia, obniżając ją niekiedy bardzo znacznie Błędy widoczne przez lupę powiększającą 10-krotnie są uważane za mniej ważne, lecz również wpływają na wartość kamienia.
Do rozpoznania błędów stosuje się coraz częściej mikroskop który pozwala na dokładne rozpoznanie charakteru błędu. Błąd (obecność wrostków lub wewnętrznych spękań) widoczny tylko pod mikroskopem, a niewidoczny przez lupę, jest jednak uważany za nieistotny.
Powszechnie panuje przekonanie, że diament zanieczyszczony jest okruchami węgla kamiennego, ponieważ wrostki oglądane gołym okiem lub przez lupę wydają się czarne lub ciemne. Szczegółowe jednak badania wykazały, że cząsteczki węgla kamiennego lub grafitu występują w diamencie bardzo rzadko, częściej natomiast spotyka się w nich wrostki innych minerałów, powstające równocześnie z diamentem. Obok cyrkonu, który występuje przeważnie w dobrze wykształconych kryształach, stwierdzono obecność kwarcu, granatów (pirop), hematytu, enstatytu i in.