Spinel jest tlenkiem glinu i magnezu o wzorze Al2MgO4 lub MgO· Al2O3. Magnez może być w nim częściowo zastąpiony przez żelazo, cynk, mangan lub kobalt, glin — przez żelazo (trójwartościowe) lub chrom.
Postać. Spinel niemal zawsze tworzy wyraźne, dobrze wykształcone kryształy. Większe kryształy są zwykle zaokrąglone. Spinel należy do układu regularnego, najczęstszymi postaciami są ośmiościany, a także dwunastościany rombowe. Często spotyka się bliźniaki, w których płaszczyzną bliźniaczą jest płaszczyzna ośmiościanu.
Własności fizyczne. Niewyraźna łupliwość spinelu jest równoległa do ścian ośmiościanu. Spinel ma przełam muszlowy, twardość 8, gęstość 3,5—4,1 g/cm3; odmiany używane w jubilerstwie mają zwykle gęstość 3,5—3,7.
Barwa spinelu jest czerwona, pomarańczowa, żółta, zielona, niebieska, fioletowa, brunatna aż do czarnej, połysk szklisty do matowego. Spinel jest przeświecający do nieprzezroczystego. Współczynnik załamania światła używanych w jubilerstwie odmian spinelu wynosi 1,72—1,75. Dyspersja około 0,020. Izotropowość optyczna związana z układem regularnym, w którym krystalizują spinele oraz charakterystyczne wrostki ułatwiają mikroskopowe odróżnienie spineli od innych kamieni.
W handlu najczęściej spotykane są przezroczyste odmiany barwy ciemnoczerwonej, nazywane zwykle spinelami rubinowymi. Odmiany czerwone zwane są rubinami balas (balas ruby) lub spinelami rubinowymi; niekiedy stosuje się nazwę rubicell. Pomarańczowoczerwone nazywane są spinelami almandynowymi lub almandynami (jest to właściwa nazwa jednego z granatów), niebieskie — safirynami lub spinelami szafirowymi, trawiastozielone — chlorospinelami, fioletowe — wschodnimi ametystami. Istnieje tendencja, aby te powodujące nieporozumienia nazwy usunąć i zastąpić określeniami: spinel czerwony, różowy, niebieski itp.
Przy szlifowaniu spineli stosuje się szlify: brylantowy, schodkowy, mieszany i kaboszonowy. Cena za 1 karat wynosi od kilku do kilkudziesięciu dolarów w zależności od jakości i wielkości kamienia. Znane są piękne spinele wielkości paruset karatów. Olbrzymim ponad 400-karatowym spinelem był piękny czerwony kamień w koronie carycy Katarzyny II. Znany francuski podróżnik i znawca kamieni szlachetnych Tavernier miał zakupić w Indiach w 1665 r. trzy duże 200-karatowe spinele (rubiny balas). Z Birmy pochodzą dwa olbrzymie spinele znajdujące się w zbiorach mineralogicznych Muzeum Brytyjskiego: jeden o postaci ośmiościanu waży 355 kr, drugi, będący oszlifowanym otoczakiem (zdobycz z Letniego Pałacu cesarza chińskiego w czasie wojny w latach 1860—1861) ma masę 520 kr.
Sprzedawane pod różnymi nazwami syntetyczne spinele produkowane są obecnie w rozmaitych kolorach.
Spinele występują w skałach metamorficznych, zwłaszcza przeobrażonych kontaktowo. Dzięki dużej twardości i odporność, na czynniki chemiczne spinele mogą zachować się w złożach wtórnych, dzięki czemu często wydobywane są z piasków i żwirów razem z rubinami, szafirami i innymi kamieniami szlachetnymi.