PARAGENEZA MINERAŁÓW
Różnorodne procesy zachodzące w skorupie ziemskiej powodują nie tylko powstawanie minerałów, lecz także grupowanie ich w pewne naturalne zespoły. Zespół mineralny związany wspólnym pochodzeniem, powstały w danym miejscu dzięki określonemu procesowi czy procesom geologicznym nosi nazwę paragenezy, czyli współwystępowania minerałów. Nauka o paragenezie minerałów — mineralogia genetyczna — jest jednym z ważnych działów mineralogii, mającym szczególne znaczenie dla poszukiwań surowców mineralnych, także kamieni szlachetnych, np. diamentów. Stwierdzenie bowiem obecności jakiegoś minerału występującego w paragenezie z poszukiwanym kamieniem szlachetnym może stanowić wskazówkę o prawdopodobieństwie występowania poszukiwanego kamienia na badanym terenie.
Minerały należące do pewnej paragenezy nie zawsze musiały wszystkie powstać równocześnie. Przeważnie można stwierdzić, że jedne z nich powstają wcześniej, a inne później. Sukcesja minerałów, czyli kolejność ich powstawania, zależy od warunków fizyczno-chemicznych panujących w środowisku, w którym powstały minerały należące do jednej paragenezy mineralnej. Niejednokrotnie zdarza się, że nawet te same minerały pojawiają się kilkakrotnie w tej samej paragenezie. Wyróżniamy wtedy różne generacje tego minerału.
Wśród zespołów mineralnych, które można uważać za wyższego rzędu elementy składowe skorupy ziemskiej, należy wyróżnić skały i złoża mineralne. Skały występują w skorupie ziemskiej na ogół w dużych masach, mających nieraz na obszarze wielu kilometrów skład chemiczny i własności fizyczne jednakowe lub bardzo podobne. Skały składają się głównie z niewielkiej liczby najpospolitszych minerałów, zwanych skałotwórczymi. Są nimi głównie krzemiany (przede wszystkim skalenie i kwarc), tlenki i węglany (kalcyt i dolomit). Badaniem skał zajmuje się dział nauk geologicznych zwany petrografią (z greckiego petra — skala, grafo — opisuję). Złoża mineralne są na ogół zespołami niewielkimi, towarzyszącymi zawsze pewnym skałom. W przeciwieństwie do skał wykazują one często dużą zmienność. Oprócz pierwiastków pospolitych zawierają pierwiastki rzadkie, np. metale ciężkie (platyna, złoto i in.), których procentowy udział w budowie skorupy ziemskiej jest bardzo mały. Przy odpowiedniej koncentracji pierwiastki te stanowią przedmiot eksploatacji.