WYSTĘPOWANIE KAMIENI SZLACHETNYCH
Z pierwotnych złóż kamieni szlachetnych najpospolitsze są złoża pegmatytowe. Jednak tylko niektóre z nich zawierają wartościowe kamienie szlachetne. Złożami takimi są obfitujące w różnorodne kamienie pegmatyty Uralu. Odkrycie pod koniec XVIII w. na środkowym Uralu, w okolicach wsi Murzinka rzadkich turmalinów malinowych, a także wiśniowoczerwonych, różowych, fioletowych i zielonych wywołało dużą sensację wśród mineralogów i gemmologów europejskich. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się turmaliny dwubarwne, o różnych odcieniach, które ceniono bardzo wysoko. W okolicach Murzinki znaleziono również bardzo piękne topazy, odznaczające się przezroczystością i czystością, o różnych odcieniach barwy żółtej, zielonej i niebieskiej. Bezbarwne i jasnoniebieskie kryształy topazów, których masa dochodziła niekiedy do kilku kilogramów, znaleziono w tym samym czasie w Górach Ilmeńskich na Uralu Południowym, gdzie stwierdzono również obecność beryli, turmalinów, cyrkonów, granatów i amazonitów.
Pod koniec XVIII w. sławne były pochodzące również z okolic Murzinki różnobarwne beryle, wśród których znajdowano należące do rzadkości beryle barwy różowej. W dolinach rzecznych środkowego Uralu od dawna wydobywano kryształy górskie i ametysty; szczególnie ceniono okazy zawierające igiełkowate wrostki kryształów rutylu i aktynolitu. Z Uralu pochodzą poszukiwane i wysoko cenione szmaragdy, chryzoberyle, fenakity i in.
Bardzo bogate w kamienie szlachetne są także pegmatyty Brazylii, zwłaszcza w okręgach Minas Gerais i Minas Novas, zawierające liczne beryle, topazy, turmaliny, ametysty, agaty i inne.
Liczne kamienie szlachetne pochodzą z pegmatytów Madagaskaru, w których znaleziono beryle, turmaliny, topazy, spinele, kunzyty, granaty, kordieryty, amazonity i przezroczyste złociste skalenie.
Podobnie na uwagę zasługują pegmatyty w Kalifornii (okręg Pala, San Diego), skąd pochodzą piękne kunzyty, różowe beryle i podobnie zabarwione turmaliny.
W południowej Azji najpiękniejszych rubinów, szafirów i spineli dostarczają zmetamorfizowane wapienie występujące w Birmie. Na Cejlonie od dawna wydobywano wiele różnych kamieni szlachetnych z wtórnych złóż aluwialnych, które pierwotnie były związane ze skałami metamorficznymi: gnejsami, łupkami i wapieniami krystalicznymi. Podobne aluwialne złoża zawierające rubiny, szafiry i cyrkony znajdują się w Wietnamie i Syjamie.
Ze skałami metamorficznymi związane są rzadkie złoża szmaragdów. W zmetamorfizowanych wapieniach występują szmaragdy w Kolumbii, z łupkami biotytowymi są związane bogate złoża szmaragdów (okolice Swierdłowska) na Uralu, który obfituje również w inne kamienie szlachetne.
Wartość światowej produkcji kamieni szlachetnych oceniana w okresie przedwojennym dochodziła do jednego procentu udziału w ogólnoświatowej produkcji górniczej. Obecnie szacuje się ją na około 0,5%, co nie oznacza wcale zmniejszenia światowego wydobycia kamieni szlachetnych. Ma to związek ze wzrostem ludności świata i rozwojem przemysłu, co powoduje, że procentowy udział wartości surowców energetycznych przekroczył ostatnio 3/4, udział zaś surowców metalicznych w produkcji światowej przekroczył 1/5 ogólnej wartości wydobywanych surowców mineralnych.