Minerały – pierwiastki

Minerałami nazywamy występujące w przyrodzie pierwiastki i ich związki powstałe bez współudziału człowieka. Wszystkie minerały charakteryzuje pewien, na ogół stały w pewnych granicach, skład chemiczny oraz określone własności fizyczne. Pierwsze próby klasyfikacji minerałów, gdy liczba poznanych pierwiastków była niewielka i gdy niemal nic nie wiedziano o składzie chemicznym minerałów, opierały się wyłącznie na ich wyglądzie zewnętrznym, zwłaszcza na barwie. Dotyczyło to przede wszystkim klasyfikacji kamieni szlachetnych w różnych traktatach średniowiecznych i późniejszych. Pewien postęp stanowiły próby klasyfikacji opierające się na innych obok barwy własnościach, jak twardość, forma kryształów, łupliwość (lub jej brak) itp. Dopiero jednak dokładniejsza znajomość większej liczby pierwiastków i własności chemicznych minerałów umożliwiła stworzenie klasyfikacji opartej na podstawach chemicznych. Zawdzięczamy ją wybitnemu szwedzkiemu chemikowi J. Berzeliusowi, który w 1819 r. opublikował Nowy System Mineralogii. W ostatnich dziesiątkach lat w klasyfikacji minerałów uwzględniono również ich budowę wewnętrzną.

Symbole i nazwy pierwiastków chemicznych

Podstawowe klasy minerałów tworzą:

1. Pierwiastki w stanie wolnym, czyli pierwiastki rodzime.

2. Siarczki (proste i złożone) oraz analogiczne związki metali z selenem, tellurem, arsenem i bizmutem, tj. selenki, tellurki. arsenki i bizmutki.

3. Halogenki (haloidy), będące połączeniami metali z chlorem, bromem, jodem i fluorem, tj. chlorki, bromki, jodki i fluorki.

4. Tlenki i wodorotlenki.

5. Sole kwasów tlenowych:

a) azotany, węglany, borany,

b) siarczany, chromiany, molibdeniany, wolframiany,

c) fosforany, arseniany, wanadany,

d) krzemiany i glinokrzemiany (jest to najliczniejsza klasa minerałów, którą podzielono na 7 grup na podstawie ich budowy wewnętrznej),

e) pozostałe sole kwasów tlenowych.

6. Związki organiczne i pokrewne.

Kamienie szlachetne, będące minerałami o bardzo rozmaitym składzie chemicznym, nie tworzą odrębnej grupy mineralogicznej. W systematyce minerałów opartej na własnościach chemicznych należą one do różnych klas. Na przykład diament należy do pierwiastków rodzimych, rubin, szafir, spinele, kwarc — do tlenków, malachit i azuryt — do węglanów, turkus — do fosforanów, szmaragd, akwamaryn, topaz, cyrkon i in. — do klasy krzemianów. Również i własności fizyczne kamieni szlachetnych nie różnią się zasadniczo od własności innych minerałów. Kamienie szlachetne powstają w przyrodzie razem z innymi minerałami; rzadko jednak tworzą większe skupienia o charakterze złóż. Z tego też względu zagadnienie powstawania kamieni szlachetnych wiąże się ściśle z powstawaniem innych minerałów.