Czym jest barwa?

Czym jest barwa?

Dlaczego pomidor i rubin są czerwone, niebo, szafir i lazuryt niebieskie, liście drzew, szmaragd, malachit i nefryt zielone, a turkus zielonkawo niebieski? Pytanie takie stawiali sobie już starożytni Grecy. Już wówczas zastanawiano się, czy barwa jest obiektywną właściwością płatków kwiatu i kamienia szlachetnego, czy też tylko wrażeniem naszych zmysłów. Próby odpowiedzi na to pytanie podejmowali filozofowie, malarze, a później również uczeni. Badano barwę i wrażenia barwne różnymi metodami. Dziś wiemy o barwach, o kolorze prawie wszystko. Prawie, gdyż i w tej dziedzinie każdy następny dzień może przynieść nowe, czasem drobne, a czasem bardzo poważne odkrycia.

Oko ludzkie może zarejestrować, a mózg rozróżnić 250 czystych odcieni różnych barw od czerwieni przez barwę pomarańczową, żółtą, zieloną, niebieską, granatową do fioletu oraz około 17 tysięcy barw mieszanych. Dodatkowo potrafimy rozróżnić około 300 odcieni szarości od idealnej, śnieżnej bieli do zupełnie czarnej czerni. Dla fizjologów barwa jest rezultatem bodźców dochodzących do zmysłu wzroku i przekazywanych jako wrażenia mózgowi. Ten sam fizjolog stwierdza, że podobną zdolność rozróżniania odcieni barw i szarości ma tylko szympans, pawian, koczkodan oraz niektóre inne małpy. Wśród małp są również i takie, które nie odbierają barwy czerwonej. Jeszcze mniejszą ilość barw odbierają konie, jelenie, owce, żyrafy, wiewiórki i świnki morskie. Jeż widzi najprawdopodobniej tylko kolor żółty, nornica tylko żółty i czerwony, a cyweta tylko czerwony i zielony. Jeszcze inne zwierzęta, jak chomik i mysz leśna, w ogóle nie rozróżniają barw. W ich świecie nie ma kolorowych kamieni szlachetnych, wszystko jest białe, szare w różnych odcieniach lub czarne jak na zwykłym, niekolorowym filmie.

Czyżby więc barwa była tylko wrażeniem naszych zmysłów? Potwierdzić mógłby to psycholog, który bada oddziaływanie barwy na zachowanie się człowieka. Właśnie z psychologii wiemy, że kolor niebieski stwarza wrażenie czystości, zieleń uspokaja, a czerwień podnieca aż do silnego zdenerwowania, rozdrażnienia i agresywności. Prawie każdy z nas wie, że na łące, na której pasie się byk, nie należy nosić ubrania o barwie czerwonej. Również hiszpańscy torreadorzy wierzą, że byk na arenie atakuje, staje się agresywny na widok mulety – kawałka materiału o tradycyjnie czerwonej barwie. Nic bardziej fałszywego. Czerwona barwa oddziałuje silnie podniecająco na ludzi, tymczasem byki, podobnie jak chomik, w ogóle nie rozróżniają barw. A więc wrażenie barwy?

Problem ten został wyjaśniony dopiero niedawno, zaledwie 20 lat temu, po szczegółowym badaniu oka ludzkiego oraz oczu innych zwierząt i odkryciu, że w oku ludzkim występują trzy różne typy komórek wzrokowych reagujących na kolory. Każdy typ komórek zawiera inny rodzaj barwnika wzrokowego i odbiera inne barwy. Suma sygnałów wysyłanych przez te komórki do mózgu daje pełną informację o widzianych barwach. Widzianych, gdyż niektórzy ludzie nie widzą pełnego zakresu barw. Są tacy, którzy nie widzą barwy czerwonej i zielonej, mimo że mają przed sobą rzeczywiście czerwone i zielone kamienie szlachetne. A zdarzają się i tacy, którzy w ogóle barw nie widzą. Jakże smutny musi być ich świat.