Spinel jest tlenkiem glinu i magnezu o wzorze Al2MgO4 lub MgO· Al2O3. Magnez może być w nim częściowo zastąpiony przez żelazo, cynk, mangan lub kobalt, glin — przez żelazo (trójwartościowe) lub chrom.
Postać.…
Diamenty Szmaragdy Rubiny Szafiry
Spinel jest tlenkiem glinu i magnezu o wzorze Al2MgO4 lub MgO· Al2O3. Magnez może być w nim częściowo zastąpiony przez żelazo, cynk, mangan lub kobalt, glin — przez żelazo (trójwartościowe) lub chrom.
Postać.…
Heliodor. Piękną, przezroczystą odmianą berylu o barwie złotożółtej jest heliodor. Odmiana ta, zwana również złotym berylem, była znana od dawna na Cejlonie. W 1910 r. w Namibii odkryto złoże złotego berylu odznaczającego się wyjątkowo piękną barwą i nadano mu …
Akwamaryn (akwamaryna). Bardzo lubianymi kamieniami szlachetnymi są akwamaryny. Są one przezroczyste, barwy niebieskozielonej. Barwę tę można uzyskać przez podgrzewanie niektórych odmian berylu. Szczególnie poszukiwane są kamienie o odcieniach ciemniejszych, które nigdy jednak nie osiągają głębi barwy szmaragdów. Nazwę akwamarynu …
Szmaragd. Spośród szlachetnych odmian berylu najwyżej ceniony jest szmaragd. Jest to kamień o intensywnej barwie zielonej, przezroczysty do przeświecającego.
Występujące zwykle w szmaragdach wrostki odgrywają dużą rolę przy odróżnianiu szmaragdów naturalnych od syntetycznych oraz od innych podobnych kamieni. Najbardziej …
BERYL (SZMARAGD, AKWAMARYN, HELIODOR, MORGANIT, GOSZENIT).
Przezroczyste odmiany berylu dzięki pięknym barwom i dużej twardości są wysoko cenione jako kamienie szlachetne. Do najważniejszych szlachetnych odmian berylu należą: mający barwę zieloną szmaragd, niebieskozieloną — akwamaryn, żółtą — heliodor (złoty beryl), różową …
Rubin i szafir – Korund.
Przezroczyste odmiany korundu są cennymi kamieniami szlachetnymi, od bardzo dawna używanymi do celów zdobniczych. Odmiana o barwie czerwonej nazywa się rubinem, niebieskiej lub innej — szafiru. Drobnokrystaliczne, zbite, ziarniste odmiany korundu są stosowane do celów …
Wielkie i piękne diamenty wzbudzały od dawna szczególne zainteresowanie ze względu na wysoką wartość i rzadkość występowania. Były one przedmiotem osobnych opracowań m.in. takich wybitnych mineralogów, jak L. J. Spencer i A. Fersman. Niektóre z nich mają interesującą historię, gdyż …
Światowe wydobycie diamentów wzrastało do 1975 r. Według obliczeń francuskiego geologa i badacza złóż mineralnych de Launaya do 1910 r. wydobyto 142 mln karatów diamentów. Z tej ilości na Afrykę Południową przypadało 120 min kr, na Brazylię tylko 1/10 część …
Diamenty syberyjskie. Pierwsze wiadomości o odkryciu diamentów na Uralu pochodzą sprzed 100 laty. W końcu XIX w. znaleziono je w dorzeczu Jeniseju. Na ogół były to odkrycia bez większego znaczenia praktycznego. Wszczęte jeszcze przed II wojną światową wstępne poszukiwania …
Diamenty indyjskie. Przed odkryciem diamentów w Brazylii jedynym znanym miejscem ich występowania były Indie. Od czasów starożytnych aż do połowy XVIII w. wydobyto tam wiele pięknych diamentów; pochodzi stąd m.in. słynny Koh-i-Noor. Po odkryciu diamentów w Brazylii powątpiewano w ich …
Występowanie i eksploatacja diamentów.
Diamenty występują w złożach pierwotnych i wtórnych. Złoża pierwotne są nieliczne i eksploatacja ich, nieraz ze znacznych głębokości, jest trudna i kosztowna.
Wśród złóż pierwotnych wyróżnia się dwa typy, których nazwy pochodzą od skał zawierających diamenty. …
Wartość i ocena diamentów.
Najważniejszymi czynnikami, od których zależy wartość i cena diamentu są: barwa, czystość (bezbłędność), jakość szlifu i wielkość.
Wielkość diamentów. Kryształy diamentu mają różną wielkość — mogą być one bardzo małe aż do kilku centymetrów średnicy. Duże …
Zastosowanie diamentów.
Dawniej diamenty służyły wyłącznie do ozdoby. Za pomocą proszku diamentowego szlifowano je, nadając im różne formy w celu zwiększenia naturalnego połysku i gry barw diamentu. Już w XVII w. francuski podróżnik Tavernier wspomina, że w Indiach mistrzowie hinduscy …
Imitacje diamentów
Pomijając prymitywny sposób naśladowania diamentów za pomocą odmian szkła o dużym współczynniku załamania światła do sporządzania imitacji tego najwyżej cenionego kamienia szlachetnego stosuje się bezbarwne szafiry, cyrkony lub topazy, niekiedy także przezroczysty kwarc (kryształ górski).
Bardzo duży współczynnik …
Własności fizyczne diamentu.
Łupliwość. Diament ma wyraźną łupliwość równoległą do ścian ośmiościanu. Wykorzystuje się to przy cięciu (odłupywaniu) i szlifowaniu. Przy lekkim uderzaniu ostrza przyłożonego do diamentu w kierunku płaszczyzny łupliwości następuje rozłupanie diamentu na dwie części. Metodą tą posługiwano …
Diament należy do najbardziej cenionych kamieni szlachetnych. Nazwa diamentu pochodzi od greckiego słowa adamas — niepokonany, co jest związane z jego własnościami, przede wszystkim z twardością, największą spośród wszystkich minerałów. Inną charakterystyczną cechą diamentu jest jego szczególnie silny połysk, zwany …
Inne własności optyczne
Luminescencją nazywa się zjawisko „zimnego”, tj. bez podwyższania temperatury, świecenia ciał pod wpływem różnych czynników. W zależności od rodzaju źródła wzbudzającego świecenie wyróżnia się różne rodzaje luminescencji, jak fotoluminescencję, wywołaną światłem dziennym lub o określonej długości fali, …
W środowiskach izotropowych absorpcja światła jest jednakowa we wszystkich kierunkach. W barwnych kryształach anizotropowych absorpcja zależy natomiast od kierunku, w jakim odbywają się drgania spolaryzowanych promieni. Zmianę barwy kryształów w zależności od kierunku drgań promieni świetlnych nazywa się wielobarwnością, …
Barwa minerałów.
Barwa jest jedną z najważniejszych własności minerałów. Szczególnie duże znaczenie ma ona dla kamieni szlachetnych; od rodzaju bowiem barwy i jej odcieni często zależy wartość kamienia. W wielu przypadkach po barwie można szybko rozpoznać rodzaj kamienia. Nieraz doświadczony …
Polaryzatory; mikroskop polaryzacyjny
Światło, które można uzyskać przez odbicie od gładkich, płaskich powierzchni, jak i przez przepuszczenie przez kryształ optycznie anizotropowy światła nie spolaryzowanego, jest tylko częściowo spolaryzowane. Do otrzymania światła całkowicie spolaryzowanego powszechnie używa się pryzmatów polaryzujących, skonstruowanych z …
Współczynniki załamania światła.
Współczynniki załamania światła minerałów są różne; jest to ważna cecha rozpoznawcza, pozwalająca na oznaczanie minerałów nieraz o bardzo podobnych własnościach.
Minerały optycznie izotropowe, tj. bezpostaciowe, jak opal, oraz krystalizujące w układzie regularnym, jak diament, granaty, spinele i …
Załamanie światła w krysztale.
Promienie świetlne przechodzące przez naczynie wypełnione wodą ulegają załamaniu, jeżeli nie padają na powierzchnię wody pod kątem prostym. Im większy jest kąt padania promieni świetlnych, tym większe jest ich odchylenie od pierwotnego kierunku. Jeżeli włoży się …
WŁASNOŚCI OPTYCZNE KAMIENI
Do charakterystycznych własności minerałów należą własności optyczne, dzięki którym można rozpoznawać bez uszkodzenia minerały nawet o mikroskopijnej wielkości. Odnosi się to zwłaszcza do kamieni przezroczystych, tj. przepuszczających światło. Znajomość zasad optyki kryształów ma zatem duże znaczenie dla …
Łupliwość minerałów.
Pod działaniem czynników mechanicznych, takich jak uderzenie lub naciśnięcie ostrzem noża w pewnym kierunku, zgniatanie, nagłe oziębienie lub rozgrzanie, niektóre minerały rozpadają się w sposób prawidłowy na części ograniczone płaskimi powierzchniami. Własność tę nazywa się łupliwością. Jest ona …
Twardość kamieni
Z wektorowych własności minerałów, szczególnie kamieni szlachetnych, najważniejsza jest twardość. Jest to opór, jaki stawiają minerały przy próbach ich zarysowania lub ścierania. Znane są minerały bardzo miękkie, które dadzą się zarysować paznokciem lub drewienkiem zapałki; minerały średnio twarde, …
Wśród fizycznych własności minerałów wyróżnia się własności skalarne i wektorowe. Pierwsze są niezależne od kierunku, w jakim badane są w krysztale, drugie natomiast zmieniają się w zależności od kierunku. Przykładami własności skalarnych są gęstość i ciepło właściwe, własności wektorowych — …
KAMIENIE SZLACHETNE SĄ TAKŻE U NAS W POLSCE
Nie wszyscy wiedzą, że i w Polsce występują szlachetne kamienie, Choć — gdyby trzymać się ściśle podziału według ich twardości —raczej zaliczylibyśmy je do grupy półszlachetnych. Więcej nawet — należałoby powiedzieć, iż …
SUROWY JEST NIECIEKAWY
Widok surowego kamienia szlachetnego rozczarowuje. Ani cienia blasku, ani krzty ognia, ani najsłabszej gry barw! Ot — niekształtny kamyk z chropowatą często, matową powierzchnią, na ogół nieprzezroczysty, niczym się szczególnie nie wyróżniający i w niczym nie przypominający …
SKĄD TA PALETA BARW?
Jak na wielką tajemnicę patrzono zawsze na barwy kamieni szlachetnych. Najprościej było oczywiście stwierdzić, że rodzą się one w kotłach czarciej kuchni. W gruncie rzeczy sprawa jest jednak łatwo wytłumaczalna.
Wszystkie kamienie dzielimy na dwie wielkie …
CO TO JEST KARAT?
Wartość kamieni szlachetnych zależy od kilku czynników, między innymi od częstości występowania, barwy i czystości, poprawności szlifu oraz wielkości.
Tę ostatnią określa się w karatach. Wprowadzono ją, ponieważ towar na ogół bardzo drogi i o-ferowany w …
Kamienie szlachetne twarde i miękkie
Istnieje jednak jeszcze jeden podział, o którym warto nieco szerzej napisać. W dalszych rozdziałach będziemy się do niego często odwoływać. „W tym wypadku za kryterium obrano twardość kamieni.
Jak należy rozumieć to pojęcie? Najprościej będzie, …
Kamienie szlachetne i półszlachetne.
Wymieniliśmy już wiele nazw kamieni szlachetnych, pora więc zastanowić się, ile ich w ogóle istnieje i czy można je w jakiś sposób usystematyzować.
Specjaliści doliczyli się już ponad 300 kamieni, przy czym liczba ta stale rośnie. …
KAMIENIE SZCZĘŚCIA
Do popularności kamieni szlachetnych w starożytności i średniowieczu przyczynili się też walnie astrologowie. Twierdzili oni, iż bez trudu można zapewnić sobie przychylność losu, jeśli nosi się kamień odpowiadający znakowi zodiaku lub miesiącowi, w którym przyszło się na świat.…
Zainteresowanie kamieniami wzmogło się, gdy zaczęto przypisywać im rozmaite nadprzyrodzone właściwości, wpływające na losy ich właścicieli. Z czasem powstała nawet obszerna nauka na ten temat. Pojawiły się uczone księgi, w których można było wyczytać, jakim kamieniem należy się posłużyć w …
Indyjscy archeolodzy twierdzą, na podstawie wykopalisk, że w Indiach i Birmie kobiety i mężczyźni ozdabiali się szlachetnymi kamieniami już przed 10 000 lat. Szczególne powodzenie miały wówczas chalcedony i nefryty, o które było w tych okolicach stosunkowo łatwo. Diamenty pojawiły …
HOBBY KRÓLA ZYGMUNTA
Także królowie polscy nie szczędzili zachodu i funduszy, by posiąść godne ich władzy klejnoty. Skromna była jeszcze zaginiona później korona Bolesława Śmiałego. Władysław Łokietek nakazał przygotować nową, ze szczerego złota, bogato inkrustowaną drogimi kamieniami. Miał się czym …
CUDA KRÓLEWSKICH SKARBCÓW
Toteż władcy i ich dworzanie prześcigali się w gromadzeniu cennych kamieni, obciążając — rzecz jasna — kosztami ich nabycia swoich poddanych. Szczególnie bogate w diamenty, rubiny i szmaragdy były dwory szachów perskich (w Europie mówiono o nich: …
DARY PIEKŁA
Dawniej nie umiano sobie wytłumaczyć pochodzenia kamieni, wyglądających na tle szarych zwykłych skał jak dary niebios, a raczej — piekła. Toteż — w zależności od kraju i lokalnych wierzeń religijnych — taki właśnie dawano im rodowód. W Persji …
TO TYLKO FLUOROKRZEMIAN!
Byłem kiedyś na spotkaniu, na którym wśród gości znalazł się pewien znany mineralog, lubiący czasem pożartować.
— Ma pani bardzo piękny kamień w tym pierścionku — zwrócił się w pewnym momencie do gospodyni, ujmując jej dłoń. — …
DIAMENT ZA ŻYCIE DYPLOMATY
Teheran, koniec stycznia 1829 roku. Od kilku miesięcy kierownictwo poselstwa rosyjskiego przy „pawim” tronie spoczywa w rękach Aleksandra Gribojedowa, znakomitego dramaturga, autora słynnej komedii „Mądremu biada”. Już przed laty był członkiem tutejszej misji dyplomatycznej, teraz, jako …
WZORY CHEMICZNE MINERAŁÓW
Wzór chemiczny minerału wyraża jego skład chemiczny określony na podstawie jakościowej, a następnie ilościowej analizy chemicznej. Stosunki ilościowe między atomami pierwiastków wchodzących w skład minerałów podają wzory empiryczne, nie informujące o ich budowie wewnętrznej. Wzory te mogą …
IZOMORFIZM – KRYSZTAŁY MIESZANE
Skład chemiczny poszczególnych minerałów można określić wzorem chemicznym. Wśród minerałów są jednak i takie, których skład chemiczny zmienia się w określonych granicach. Przykładem może być minerał oliwin, którego skład chemiczny można przedstawić jako mieszaninę dwóch składników: …
Kamienie szlachetne, podobnie jak wszystkie minerały, mają określony skład chemiczny. Występujące w nich pierwiastki należą na ogół do pierwiastków pospolitych, będących częstymi składnikami minerałów.
Najpospolitszym pierwiastkiem jest tlen O. Z wyjątkiem diamentu, który jest czystym węglem, …
KAMIENIE SZLACHETNE WYSTĘPUJĄCE W POLSCE
Z kamieni szlachetnych występujących w Polsce należy wymienić znany od wieków i zbierany nad Bałtykiem i na Kurpiach bursztyn oraz występujące na Dolnym Śląsku chryzoprazy i nefryty, odmiany kwarcu i chalcedonu, a także minerały krzemianowe, …
WYSTĘPOWANIE KAMIENI SZLACHETNYCH
Z pierwotnych złóż kamieni szlachetnych najpospolitsze są złoża pegmatytowe. Jednak tylko niektóre z nich zawierają wartościowe kamienie szlachetne. Złożami takimi są obfitujące w różnorodne kamienie pegmatyty Uralu. Odkrycie pod koniec XVIII w. na środkowym Uralu, w okolicach …
WIEK GEOLOGICZNY SKAŁ I ZŁÓŻ
W opisach skał i złóż ważną rzeczą jest określenie ich wieku geologicznego. Ułatwia to bowiem odnalezienie podobnych złóż na innych terenach, zwłaszcza sąsiednich. Odnosi się to także do złóż kamieni szlachetnych.
Podział dziejów Ziemi | |
|
ZŁOŻA MINERALNE
Złożem mineralnym jest takie naturalne skupienie surowca mineralnego lub zespołu surowców mineralnych, którego eksploatacja jest opłacalna. Surowcem mineralnym nazywamy minerał lub zespół minerałów występujących w przyrodzie, które bezpośrednio lub po przeróbce mogą być przydatne do celów gospodarczych. Tylko …
SKAŁY PRZEOBRAŻONE
Trzecią obok skał magmowych i osadowych grupą skał są skały przeobrażone (metamorficzne). Powstały one z wcześniej istniejących skał magmowych lub osadowych, które dostały się w głębsze partie skorupy ziemskiej, gdzie zostały przeobrażone w nowe skały. Głównymi czynnikami przeobrażenia …
SKAŁY OSADOWE
Skały znajdujące się na powierzchni Ziemi ulegają procesom wietrzenia, tj. mechanicznego i chemicznego niszczenia wskutek działania na nie czynników atmosferycznych. Materiał powstały wskutek wietrzenia może pozostawać na miejscu swego powstania lub może być przenoszony głównie przez wody potoków …
SKAŁY MAGMOWE
Najpierwotniejszym materiałem skorupy ziemskiej są krystaliczne masy skalne, złożone głównie z krzemianów. Powstały one przez zastygnięcie gorącego stopu krzemianowego, pochodzącego z głębszych części skorupy ziemskiej. Ten stop krzemianowy zwany jest magmą, a produkty jego krzepnięcia — skałami magmowymi …
Skały
Procesy geologiczne działające na Ziemi można podzielić na dwie wielkie grupy: procesy endogeniczne — zachodzące w głębi skorupy ziemskiej i procesy egzogeniczne — zachodzące na jej powierzchni. Procesy skałotwórcze należą do obu wymienionych grup. Skały tworzą się bowiem zarówno …
PARAGENEZA MINERAŁÓW
Różnorodne procesy zachodzące w skorupie ziemskiej powodują nie tylko powstawanie minerałów, lecz także grupowanie ich w pewne naturalne zespoły. Zespół mineralny związany wspólnym pochodzeniem, powstały w danym miejscu dzięki określonemu procesowi czy procesom geologicznym nosi nazwę paragenezy, czyli …
FORMY WYSTĘPOWANIA MINERAŁÓW
Kamienie szlachetne mogą występować w skałach obok innych składników mineralnych lub tkwić w szczelinach i próżniach skalnych, którymi mogą krążyć roztwory mineralne. Krydo ściany szczeliny. Kamienie szlachetne np. granaty, beryle czy diamenty, rozproszone wśród tworzących skały minerałów, …
Krystalizacja, czyli powstawanie kryształów może następować w przyrodzie w rozmaity sposób: 1) ze stanu gazowego, 2) ze stopów, 3) z roztworów.
Krystalizacja ze stanu gazowego może nastąpić albo wskutek sublimacji, albo reakcji zachodzących między gazami lub parami …
Wykształcenie oznacza zespół wszystkich płaszczyzn występujących na jednym krysztale, a pokrój oznacza ich rozwinięcie ujawniające się w wielkości.
Kryształy niektórych substancji mają bardzo wiele ścian występujących w różnych kombinacjach. Przykładem minerału, którego kryształy odznaczają się bogactwem …
Obserwując kryształy można dojść do wniosku, że mają one nie tylko formę wielościanów wypukłych, ograniczonych ścianami płaskimi, ale że wykazują również zjawiska symetrii. Istnieją trzy rodzaje symetrii względem trzech jej elementów: prostej, płaszczyzny oraz punktu.
Proste, względem których …
Już w XVIII w. wysunięto hipotezę, że prawidłowa zewnętrzna postać kryształów jest wynikiem ich budowy wewnętrznej. Początkowo przypuszczano, że elementami struktury kryształów, ułożonymi w regularną sieć przestrzenną, są cząsteczki o kształtach geometrycznych: kule, elipsoidy, wielościany. W wyniku badań …
Kryształy i ich budowa.
Już w starożytności zauważono, że pospolity minerał zwany kwarcem może występować w postaci wielościanów ograniczonych płaskimi ścianami. Wielościany te mają stale kształt słupa sześciobocznego zakończonego ścianami piramid. Chociaż poszczególne formy geometryczne kwarców różnią się wyglądem, stałą …
Piękne kamienie szlachetne należą do rzadkości. Odnosi się to szczególnie do kamieni większych, których wartość jest bardzo duża. Rzadkość występowania w przyrodzie poszczególnych kamieni wpływa ogromnie na ich wartość i cenę. Piękne nieraz i trwałe granaty, które należą do minerałów …
Podział kamieni szlachetnych.
Bauer podał przyjęty za K. E. Klugiem podział kamieni, szlachetnych na 5 klas. Podstawą tego podziału jest przede wszystkim twardość kamieni, mająca zasadniczy wpływ na ich cenę. Właściwe kamienie szlachetne (jubilerskie), wyróżniające się wysoką twardością (najwyższą spośród …
Minerałami nazywamy występujące w przyrodzie pierwiastki i ich związki powstałe bez współudziału człowieka. Wszystkie minerały charakteryzuje pewien, na ogół stały w pewnych granicach, skład chemiczny oraz określone własności fizyczne. Pierwsze próby klasyfikacji minerałów, gdy liczba poznanych pierwiastków była niewielka i …
Skład chemiczny skorupy ziemskiej.
Skały tworzące skorupę ziemską powstały wskutek długotrwałych, trwających nieraz miliony lat procesów skałotwórczych. W trakcie swej historii ulegały one rozmaitym przemieszczeniom, tak, że niektóre powstałe głęboko w skorupie ziemskiej znajdują się obecnie na powierzchni ziemi i …
Dawniej sądzono powszechnie, że budowa Ziemi jest jednolita że jedynie pod wpływem ciśnienia warstw nadległych zmienia się jej stan skupienia, przechodząc początkowo w ciekły, a następnie w gazowy. Było to związane ze znanym już dawno faktem, ze w miarę posuwania …
Najpewniejszym i najdokładniejszym sposobem rozpoznawania i określania minerałów, szczególnie ich wewnętrznej budowy, jest stosowanie metod rentgenograficznych, tj. polegających na przepuszczaniu przez badany kryształ promieni rentgenowskich. Promienie te odkrył w 1895 r. W. Roentgen, który nadał im nazwę …